Slownik trudnych terminów

Endometrioza - jest powszechnym, estrogenozależnym, łagodnym schorzeniem ginekologicznym, często skojarzonym z dolegliwościami bólowymi oraz niepłodnością. Charakteryzuje się ona obecnością czynnych struktur błony śluzowej macicy poza jej jamą. Po raz pierwszy została opisana w 1860 r. przez von Rokitansky’ego, który opublikował doniesienie o przebudowie wywołanej przez komórki endometrium w obrębie macicy i zrębu jajnika, natomiast określenie endometriosis wprowadził do słownika medycznego Sampson w roku 1927.
(źródło: Giudice LC, Kao LC. Endometriosis. Lancet 2004)

- - -

Hormon - (od gr. hormao - rzucam się naprzód, pędzę) – u kręgowców związek chemiczny, który jest wydzielany przez gruczoły lub tkanki układu hormonalnego. Funkcją hormonu jest regulacja czynności i modyfikacja cech strukturalnych tkanek leżących w pobliżu miejsca jego wydzielania lub oddalonych, do których dociera poprzez krew. Istnieją także takie hormony, które wywierają wpływ na funkcjonowanie wszystkich tkanek organizmu.
Gałąź medycyny zajmująca się schorzeniami układu hormonalnego to endokrynologia.
Hormony są wydzielane przez rodzaj gruczołów do krwi lub limfy organizmów. Z tego względu bywają też określane mianem gruczołów dokrewnych, a układ hormonalny – układem dokrewnym.

- - -

Przydatki - część narządu rodnego kobiety; jajniki i jajowody wraz z otaczającą je tkanką łączną; zapalenie przydatków może się rozwijać wskutek zakażenia zstępującego (np. gruźlica) lub wstępującego z dolnych odcinków dróg rodnych (gronkowce, paciorkowce, dwoinki rzeżączki, grzyby itp.); powstawaniu zapaleń przydatków sprzyja m.in.: poród, połóg, brak higieny osobistej; jest to jedna z najczęstszych przyczyn niepłodności; leczenie gł. antybiotykami (w stanach ostrych) oraz balneologiczne (w stanach przewlekłych).

- - -

Progesteron - steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko (w czasie ciąży).
Wydzielanie progesteronu wzrasta po owulacji, co:
- przygotowuje błonę śluzową macicy na ewentualne przyjęcie zapłodnionego jaja
- hamuje skurcze macicy
- wstrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa
Hormon ten umożliwia implantację zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy i utrzymanie ciąży. Jeśli do ciąży nie dojdzie, wydzielanie progesteronu zmniejsza się i dochodzi do menstruacji. W przeciwnym wypadku progesteron zaczyna być wytwarzany także przez łożysko i do piątego miesiąca ciąży jego produkcja jest na tyle duża, że ciałko żółte nie jest niezbędne do dalszego utrzymania ciąży. W lecznictwie progesteron jest stosowany jest zapobiegawczo przy ryzyku poronienia, niewydolności ciałka żółtego, zatruciu ciążowym, zaburzeniach miesiączkowania.

- - -

Estrogeny - należą do hormonów płciowych żeńskich. Jest to grupa związków chemicznych o budowie starydowej, wydzielanych przede wszystkim przez jajniki (cykl miesiączkowy), ale również w niewielkich ilościach przez jądra i korę nadnerczy.

Estrogeny są odpowiedzialne za:
- rozwój drugorzędnych cech płciowych
- przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich (macicy i jajowodów)
- stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowują w niej naczynia krwionośne macicy
Najważniejszym przedstawicielem tej grupy jest estradiol.

- - -

Gestageny - grupa hormonów steroidowych, które służą przygotowaniu organizmu kobiety do zajścia a następnie utrzymania ciąży. Głównym przedstawicielem gestagenów jest progesteron. Do grupy tej zaliczane są ponadto pochodne pregnanu, np. 17αhydroksyprogesteron.

- - -

Laktacja - [łac.], fizjol. wytwarzanie i wydzielanie mleka przez gruczoły sutkowe samic ssaków; u kobiet gruczoły sutkowe rozwijają się w okresie pokwitania pod wpływem estrogenów i progesteronu, a do dalszego ich rozwoju dochodzi w drugiej połowie ciąży pod wpływem zwiększonego stężenia we krwi tych hormonów, a także prolaktyny, somatotropiny i hormonu adrenokortykotropowego. Najważniejszym hormonem pobudzającym wytwarzanie mleka po porodzie jest prolaktyna, której działanie podczas ciąży jest hamowane przez estrogeny i progesteron; w zainicjowaniu i utrzymaniu laktacji ważną rolę odgrywają impulsy nerwowe wyzwalane podczas ssania brodawek sutkowych przez noworodka; docierają one do podwzgórza i uruchamiają uwalnianie przez płat tylny przysadki oksytocyny, która powoduje kurczenie się włókien mięśniowych oplatających pęcherzyki gruczołu sutkowego i opróżnianie ich zawartości do przewodów mlecznych; wytwarzanie właściwego mleka jest poprzedzone wydzielaniem siary 2–4 dni po porodzie; niedostateczne opróżnianie gruczołów sutkowych z mleka hamuje dalsze jego wytwarzanie, dlatego laktacja ustaje po zaprzestaniu karmienia. U większości ssaków laktacja występuje tylko w okresie niezbędnym do wykarmienia potomstwa. U niektórych udomowionych przeżuwaczy laktacja utrzymuje się przez długi czas po porodzie, np. u bydła i kóz do 300 dni, u owiec 100–200 dni, i jest wykorzystywana do uzyskiwania mleka spoż.; kolejna ciąża powoduje zwykle zanik laktacji, natomiast u wysokomlecznych ras bydła tylko jej obniżenie; mleko jest wytwarzane ze związków zawartych we krwi; dla wyprodukowania 1 l mleka przez gruczoł sutkowy musi przepłynąć 400–500 litrów krwi; przeciętna wydajność wysokomlecznych krów wynosi 4–5 tys. kg mleka rocznie.

- - -

Łożysko - placenta, anatomiczny narząd łączący zarodek ze ścianą macicy matki w rozwoju zarodkowym ssaków; łożysko jest złożone z części płodowej i matczynej; część płodową tworzą błony płodowe: kosmówka i omocznia (łożysko kosmówkowo-omoczniowe) lub kosmówka i pęcherzyk żółtkowy (łożysko kosmówkowo-żółtkowe); część matczyną stanowi błona śluzowa macicy (doczesna); krew matki jest oddzielona od krwi płodu tzw. barierą łożyskową; liczba warstw wchodzących w jej skład jest podstawą klasyfikacji na: łożyska: nabłonkowo-kosmówkowe, łączno-kosmówkowe, krwio-kosmówkowe; ma różny kształt u różnych grup ssaków, u człowieka ma formę tarczy; utrzymuje płód w macicy, pośredniczy w wymianie fizjol. między płodem a matką (oddychanie, odżywianie, wydalanie), wytwarza hormony wpływające na utrzymanie ciąży; w czasie porodu łożysko zostaje wydalone jako popłód.

- - -

Menstruacja - (miesiączka, ang. period, łac. menses); krwawienie miesięczne - fizjologiczne zjawisko polegające na cyklicznym złuszczaniu się nabłonka macicy (endometrium) pod wpływem charakterystycznych zmian stężenia hormonów płciowych (estrogenu i progesteronu), wynikających z układów wzajemnych sprzężeń zwrotnych między gonadami, przednim płatem przysadki mózgowej i podwzgórzem.

Pełen przebieg zmian hormonalnych, wraz z wynikającą z tego przebudową endometrium, przeobrażeniami środowiska pochwy, zmianą stanu gruczołów piersiowych, temperatury ciała, wpływu wegetatywnego układu nerwowego, układu krążenia, nastroju psychicznego i innych funkcji organizmu nazywamy cyklem miesięcznym.

(źródło:http://www.wikipedia.org )

- - -

Zapłodnienie – zlanie się jąder komórek rozdrodczych (męskiej i żeńskiej) w wyniku czego powstaje nowa komórka nazywana zygotą.
U ssaków, w tym człowieka, zapłodnienie jest skutkiem kopulacji pomiędzy osobnikami przeciwnych płci. Warunkiem zapłodnienia jest wniknięcie plemnika do komórki jajowej. Zapłodnienie może też być wynikiem inseminacji lub metody in vitro. W wyniku zapłodnienia dochodzi do przekazania potomstwu zawartych w gametach czynników dziedziczenia (genów) obydwu organizmów rodzicielskich. Wynikiem zapłodnienia jest ciąża. U ludzi do zapłodnienia dochodzi zwykle pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.

- - -

Laparotomia - ( z greki he lapara- brzuch; he tome- cięcie) - termin medyczny określający operacyjne otwarcie jamy brzusznej, polegające na przecięciu skóry, mięśni, otrzewnej umożliwiające eksplorację wnętrza jamy brzusznej.

- - -

Laparoskopia - zabieg polegający na wprowadzeniu do jamy brzusznej urządzenia optycznego ze źródłem światła, co umożliwia obejrzenie narządów jamy brzusznej, w tym macicy, jajników i jajowodów. (więcej w dziale "metody leczenia/zabieg laparoskopii"

- - -

Torbiel - Torbiele są najczęściej występującym rodzajem łagodnego nowotworu. Mogą występować w każdym miejscu organizmu i nie są wcale "przywilejem" kobiet: torbiel nie jest niczym innym jak zamkniętą jamą wypełnioną płynem. Staje się ona "torbielą czynnościową", jeżeli w jakimś stopniu partycypuje w czynności jajnika, np. torbiel pęcherzykowa lub torbiel ciałka żółtego. W jajowodzie torbieli prawie się nie spotyka. Odwrotnie w przypadku jajników, gdzie torbiele występują najczęściej w otoczce tego narządu. Czasami rosną na swoistym "pniu", tworząc wówczas w obrazie ultrasonograficznym charakterystyczny obraz „wyrostków". Problemem może być każda, nawet pojedyncza torbiel, jeżeli zawiera litą tkankę (gruczolako-torbielak). Taka torbiel nie zanika samoistnie i może przekształcić się w złośliwy nowotwór jajnika.
Torbiele powstają najczęściej w następstwie zahamowania pęknięcia dojrzałego pęcherzyka Graafa. Taka sytuacja może wystąpić, gdy pęcherzyk nie zawiera żadnej komórki jajowej lub gdy istniejąca komórka jajowa obumarła. Przyczynami takiej patologii mogą być zaburzenia hormonalne. W razie braku i jajeczkowania pęcherzyk nie przestaje rosnąć. W jego wnętrzu gromadzi się płyn i po pewnym czasie dochodzi do wytworzenia się torbieli.
Zależnie od rozmiarów torbieli i okresu cyklu płciowego mogą występować jednostronne, rozpierające rozlane bóle podbrzusza. Małe torbiele najczęściej nie wywołują żadnych dolegliwości.